ANONİM HALK EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ
1) MANİ:
-Tek dörtlükten oluşur.
-Yedili hece ölçüsüyle yazılır.
-Asıl konu son iki mısradadır.
-a
a
x
a şeklinde kafiyelenir.
-Sevgi,toplum,tabiat vb. her konuda söylenir.
-Kafiyelenişine göre cinaslı mani ve düz mani diye ikiye ayrılır.
AŞIK EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ
1) KOŞMA:
-On birli hece ölçüsüyle söylenir.
-Dörtlük sayısı en az üç, en çok altı tanedir.
-Son dörtlükte ozanın adı (mahlası) söylenir.
-abab/cccb/dddb/eeeb... şeklinde kafiyelenir.
-Saz eşliğinde aşıkların kendilerine has bir ezgisiyle söylenir.
-Aşk,tabiat tasviri,hasret bazen de toplumsal konular işlenmiştir.
-Konularına göre şu şekilde ayrılırlar:
a)Güzelleme: Genellikle övgü şiiridir. Tabiat güzelliklerini, kadın ve at gibi çeşitli varlıklar övülür.
b)Koçaklama: Kahramanlık duyguları dile getirilir. Coşkun ve yiğitçe bir üslup vardır.
c)Taşlama: Bir kimseyi yermek (eleştirmek) ya da toplumun bozuk yönlerini eleştirmek için söylenir.
d)Ağıt: Bir kişinin ölümü üzerine duyulan acıları, ölenin iyilikleri anlatılır.
2) VARSAĞI:
-Sekizli hece ölçüsüyle yazılır.
-Dörtlük sayısı en az üç, en çok beştir
-Nazım birimi dörtlüktür.
-abab/cccb/dddb...şeklinde kafiyelenir.
-Özel bir besteyle söylenir.
-Edasında sert, erkekçe özellikler bulunur.
-Bre, hey, behey gibi ünlemlerle başlar.
3) SEMAİ:
-Sekizli hece ölçüsüyle yazılır.
-Dörtlük sayısı en az üç, en çok beştir.
-abab/cccb/dddb...şeklinde kafiyelenir.
-Daha çok sevgi,tabiat,güzellik gibi konular işlenir.
4) DESTAN:
-abab/cccb/dddb...şeklinde kafiyelenir.
-On birli, bazen de sekizli hece ölçüsüyle söylenir.
-Kendisine has bestesi vardır.
-Dörtlük sayısı konuya göre değişir.
-Bazen ciddi olaylar bazen de mizahi anlatımlarla gülünç olaylar dile getirilir.
5) TÜRKÜ:
-Yapı ve sözleri bakımından iki bölümden oluşur:
Türkünün asıl sözlerinin bulunduğu kısım BENT; her bendin sonunda tekrarlanan kısım NAKARAT (bağlama ya da kavuştak da denir).
-Hece ölçüsünün her kalıbıyla söylenir. ( Genellikle 7'li,8'li,11'li)
-Halk arasında heyecan uyandıracak her şeye türkü yakılmıştır.
-İşledikleri konulara göre adlandırılır.
TEKKE EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ
1) İLAHİ:
-Tanrıyı övmek, ona yalvarmak amacıyla yazılan şiirlerdir.
-Özel bir ezgiyle okunur.
-Mevleviler AYİN
Bektaşiler NEFES
Gülşeniler TAPUĞ
Halvetiler DURAK
diğer tarikatlarsa CUMHUR/İLAHİ derler.
2) NEFES:
-Bektaşi şairlerin yazdıkları tasavvufi şiirlerdir.
-Genellikler vahdet-i vücut teorisi anlatılır. Bunun yanı sıra Hz. Muhammed ve Hz. Ali için övgüler de söylenir.
-Kalenderane ve alaycı bir üslup dikkati çeker.
3) NUTUK:
-Pirlerin ve mürşitlerin tarikata yeni giren dervişlere tarikat derecelerini ve tarikat adabını öğretmek için söyledikleri şiirlerdir.
4) DEVRİYE:
-Ruhun yaratılıp bedene bürünüp dünyaya gelişi ve dünya macerasından sonra tekrar Allah'a dönüşünü anlatır.
5) ŞATHİYE:
-İnançlardan teklifsizce alaycı bir dille söz eder gibi yazılan şiirlerdir. Görünüşte saçma sanılan bu sözlerin yorumlandığında tasavvufla ilgili çeşitli kavramlara değindiği anlaşılır.
