KLASİZM SANATÇI VE ESERLERİ

Boileau: L'art Poetique
La Fontaine: Fabllar
Moliere: Cimri, Kibarlık Budalası, Zoraki Nikah, Gülünç Kibarlar, Kocalar Mektebi, Kadınlar Mektebi, Tartuffe, Zoraki Tabip, Bilgiç Kadınlar, Hastalık Hastası, Scan'in Dolapları, Don Juan, Adamcıl, George Dondin
Corneille: Horace, Le Cid
Racine: Phedre, Andromaque, Bajazet, İphigemie
La Bruyere: Karakterler
Madame De La Fayatte: Prenses de Cleves
Pascal: Düşünceler, Taşra Mektupları

EDEBİ AKIMLAR(Naturalizm-Sembolizm)

NATURALİZM

Yalnız gözlemlerden değil bilimsel deneylerden yararlanma amacı güden edebiyat akımıdır.

Özellikleri

1. Hayatın çirkin,iğrenç sahneleri de tasvir edilmiştir.
2. Edebiyata "deney" kavramı getirilmiştir.
3. Kahramanlar çevrelerinin diliyle konuşturulmuştur.
4. İnsanın ruh halini ve mizacını anlatabilmek için onun soyunu ve yetiştiği çevreyi incelemek gerektiği ileri sürülmüştür.
5. Bu edebi akımda bilhassa deneysel roman ve öykü çok gelişmiştir.

Temsilcileri

Emile Zola, Maupassant, Alphonse Daudet, Henri Becque.

Türk Temsilcileri

Nabizade Nazım, Ahmet Rasim, Hüseyin Rahmi Gürpınar.

SEMBOLİZM

19. yy'ın son yarısında parnasizme tepki olarak doğmuştur.

Özellikleri

1. Şiir, gerçeğin bizde bıraktığı izlenimleri anlatmalıdır.
2. "Her şeyden önce musiki" düşüncesiyle şiirde ahenge önem verilmiştir.
3. Şiir anlam kapalılığı yeğlenmiştir.
4. Mecazlara başvurulmuştur.
5. Hayal, melankoli, lirizm ön plandadır.
6. Ağır bir dil kullanılır.

Temsilcileri

Paul Verlaine, Charles Baudelaire, Stephane Mallarme, Edgar Allan Poe, Arthur Rimbaud, Paul Valery.

Türk Temsilcileri

Cenap Şahabettin, Ahmet Haşim, Ahmet Muhip Dıranas.

EDEBİ AKIMLAR (Realizm-Parnasizm)

REALİZM

19. yy'ın ikinci yarısında romantizme tepki olarak doğmuştur.

Özellikleri

1. İncelemeye ve gözleme önem verilmiştir.
2. Günlük hayatta rastlanabilecek olay ve kişiler konu olmuştur.
3. Yazarlar eserlerinde kendi kişiliklerini gizlemişlerdir.
4. Yalın bir dil, süssüz bir anlatım kullanılmıştır.
5. Doğa ve çevre betimlemelerinde amaç kahramanın iç dünyasını vermek veya olay akışını hızlandırmaktır.

Temsilcileri

Balzac, Tolstoy, Gogol, Dickens, Flaubert, Stendhal, Çehov, Dostoyevski, Gorki, Twain, Jack London, John Steinbeck.

Türk Temsilcileri

Nabizade Nazım, Samipaşazade Sezai, Mehmet Rauf, Recaizade Mahmut Ekrem, Yakup Kadri, Reşat Nuri Güntekin

PARNASİZM

Fransa'da 19. yy'da romantizme tepki olarak doğdu. Realist metotlarla yazılan ve "şiirsel doğalcılık" adı verilen ürünler ortaya koymuşlardır.

Özellikleri

1. Sanat için sanat ilkesini benimsediler.
2. Biçim kusursuzluğuyla güzelliğe ulaşılabileceğine inanmışlardır.
3. Şiirde şairin kişiliği  gizlenmiş, şiir nesnel bir özellik kazanmıştır.
4. Şiirde felsefi düşüncelere, bilim ve fenle ilgili görüşlere, doğa tasvirlerine yer verilmiştir.

Temsilcileri

Theophile, Gautier, François Coppee, Joze Maria de  Heredia, La Comte de Lisle, Banville , Sully Prodhamme.

Türk Temsilcileri

Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin.

EDEBİ AKIMLAR (Klasizm-Romantizm)

KLASİZM

17. yy'ın ortalarında Fransa'da ortaya çıkmıştır. İlkelerini Boileau belirlemiştir.

Özellikleri

1. Eski Yunan ve Latin edebiyatı eserleri örnek alınmıştır.
2. Ahlaki açıdan örnek olma amaçlanır.
3. Akıl ve sağduyu temel alınmıştır.
4. Konunun işleniş tarzına önem verilir.
5. Dil ulusal, üslup sade ve yalın olmalıdır.
6. Kahramanlar; seçkinler, olgun insanlar, tanrılar, tanrıçalar, yarıtanrılardır.
7. İnsan ruhuna önem verilir. Kişilerin ruh hallerinin gerçeğe uygun olmasına özen gösterilir.
8. Sanatçı, yapıtında kendini gizler.
9. Tragedyalarda üç birlik kuralı (bir eserin zaman,olay,mekan birliği) uygulanır.
10. Karakter değil tip önemlidir.

Temsilcileri

Boileau , La Bruyere , Racine , Corneille , Moliere , Bossuet , La Fontaine , Madam de la Fayette.

Türk Temsilcileri

Şinasi , Ali Bey , Ahmet Vefik Paşa.

ROMANTİZM

19. yy'da klasizme tepki olarak doğmuştur. La Martine'in "Meditation" adlı şiir dergisinde ve Victor Hugo'nun "Cromwel Önsözü"nde bu akımın ilkeleri belirtilmiştir. Hugo'nun "Hernani" adlı dramıyla klasizme karşı büyük bir başarı sağlanmıştır.

Özellikleri

1. Duygu, coşku ve hayal önemlidir.
2. Anlatım süslü ve şairanedir.
3. Doğa betimlemelerine bolca yer verilmiştir.
4. Karşıtlıklardan yararlanılmıştır.
5. Tip değil, karakter öne çıkarılmıştır.
6. Konular tarihten ve günlük olaylardan alınmıştır.
7. Kahramanlar sıradan insanlardan ve tarihten seçilmiştir. Çarpıcı kişilikler işlenmiştir.
8. Din duygusu önemli bir yer tutar.

Hazırlayıcıları

Shakespheare, J.J. Rousseau, Montesquieu, Voltaire.

Diğer Temsilcileri

Victor Hugo, Goethe, La Martine, Schiller, Byron, Shelley, Keats, Daniel Defoe, Alfred de Musset, Puşkin.

Türk Temsilcileri

Ahmet Mithat, Namık Kemal, Abdülhak Hamit Tarhan, Şemsettin Sami

HALK EDEBİYATI

ANONİM HALK EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ

1) MANİ: 
    -Tek dörtlükten oluşur.
    -Yedili hece ölçüsüyle yazılır.
    -Asıl konu son iki mısradadır.
    -a
     a
     x
     a      şeklinde kafiyelenir.

    -Sevgi,toplum,tabiat vb. her konuda söylenir.
    -Kafiyelenişine göre cinaslı mani ve düz mani diye ikiye ayrılır.


AŞIK EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ

1) KOŞMA:
    -On birli hece ölçüsüyle söylenir.
    -Dörtlük sayısı en az üç, en çok altı tanedir.
    -Son dörtlükte ozanın adı (mahlası) söylenir.
    -abab/cccb/dddb/eeeb... şeklinde kafiyelenir.
    -Saz eşliğinde aşıkların kendilerine has bir ezgisiyle söylenir.
    -Aşk,tabiat tasviri,hasret bazen de toplumsal konular işlenmiştir.
    -Konularına göre şu şekilde ayrılırlar:
     a)Güzelleme: Genellikle övgü şiiridir. Tabiat güzelliklerini, kadın ve at gibi çeşitli varlıklar övülür.
     b)Koçaklama: Kahramanlık duyguları dile getirilir. Coşkun ve yiğitçe bir üslup vardır.
     c)Taşlama: Bir kimseyi yermek (eleştirmek) ya da toplumun bozuk yönlerini eleştirmek için söylenir.
     d)Ağıt: Bir kişinin ölümü üzerine duyulan acıları, ölenin iyilikleri anlatılır.

2) VARSAĞI:
    -Sekizli hece ölçüsüyle yazılır.
    -Dörtlük sayısı en az üç, en çok beştir
    -Nazım birimi dörtlüktür.
    -abab/cccb/dddb...şeklinde kafiyelenir.
    -Özel bir besteyle söylenir.
    -Edasında sert, erkekçe özellikler bulunur.
    -Bre, hey, behey gibi ünlemlerle başlar.

3) SEMAİ:
    -Sekizli hece ölçüsüyle yazılır.
    -Dörtlük sayısı en az üç, en çok beştir.
    -abab/cccb/dddb...şeklinde kafiyelenir.
    -Daha çok sevgi,tabiat,güzellik gibi konular işlenir.

4) DESTAN:
    -abab/cccb/dddb...şeklinde kafiyelenir.
    -On birli, bazen de sekizli hece ölçüsüyle söylenir.
    -Kendisine has bestesi vardır.
    -Dörtlük sayısı konuya göre değişir.
    -Bazen ciddi olaylar bazen de mizahi anlatımlarla gülünç olaylar dile getirilir.

5) TÜRKÜ:
    -Yapı ve sözleri bakımından iki bölümden oluşur:
      Türkünün asıl sözlerinin bulunduğu kısım BENT; her bendin sonunda tekrarlanan kısım NAKARAT (bağlama ya da kavuştak da denir).
    -Hece ölçüsünün her kalıbıyla söylenir. ( Genellikle 7'li,8'li,11'li)
    -Halk arasında heyecan uyandıracak her şeye türkü yakılmıştır.
    -İşledikleri konulara göre adlandırılır.

TEKKE EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ

1) İLAHİ:
    -Tanrıyı övmek, ona yalvarmak amacıyla yazılan şiirlerdir.
    -Özel bir ezgiyle okunur.
    -Mevleviler AYİN
      Bektaşiler NEFES
      Gülşeniler TAPUĞ
      Halvetiler DURAK
      diğer tarikatlarsa CUMHUR/İLAHİ derler.

2) NEFES:
     -Bektaşi şairlerin yazdıkları tasavvufi şiirlerdir.
     -Genellikler vahdet-i vücut teorisi anlatılır. Bunun yanı sıra Hz. Muhammed ve Hz. Ali için övgüler de                söylenir.
     -Kalenderane ve alaycı bir üslup dikkati çeker.

3) NUTUK:
     -Pirlerin ve mürşitlerin tarikata yeni giren dervişlere tarikat derecelerini ve tarikat adabını öğretmek için             söyledikleri şiirlerdir.

4) DEVRİYE:
    -Ruhun yaratılıp bedene bürünüp dünyaya gelişi ve dünya macerasından sonra tekrar Allah'a dönüşünü            anlatır.

5) ŞATHİYE:
    -İnançlardan teklifsizce alaycı bir dille söz eder gibi yazılan şiirlerdir. Görünüşte saçma sanılan bu sözlerin        yorumlandığında tasavvufla ilgili çeşitli kavramlara değindiği anlaşılır.

ŞİİR TÜRLERİ

1) LİRİK ŞİİR:
    -Duyguların coşkulu bir şekilde anlatıldığı şiirlerdir.
    -Divan edebiyatında "gazel ve şarkılar" ; halk edebiyatında "koşma ve semailer"de lirik özellik görülür.

2) PASTORAL ŞİİR:
    -Kırların, köylerin güzelliklerini ve çobanların hayatını tasvir eden şiirlerdir.
    -İki türü vardır:
                        a)İdil: Tabiat manzaralarını,
                        b)Eglog: Çobanları ve çobanların konuşmalarını anlatır.

3) EPİK ŞİİR:
    -Kahramanlık, savaş, yurt sevgisi ya da tarihsel bir olayı coşkulu bir anlatımla işleyen uzun şiirlerdir.

4) DİDAKTİK ŞİİR:
    -Öğretici şiirlerdir.
    -Manzum hikayeler ve fabllar bu şekildedir.

5) DRAMATİK ŞİİR:
    -İnsan yaşamının değişik boyutlarını gerçeğe uygun biçimde eyleme dönüştürerek veren biçimdir.
    -İki türü vardır:
                        a)Tragedya/Trajedi: Acıma ve korku duygularını uyandırır. Ruhu günahlardan temizlemek                                                              için yazılır. Konusunu mitolojiden alır.
                        b)Komedya: Kişisel ve toplumsal bozuklukları ,gülünç olayları anlatır.