DİVAN EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ

TEVHİD:

Allah'ın birliği anlatılır.

MÜNACAAT:

Allah'a yönelik yalvarış ve yakarış anlatılır.

NAAT:

Hz. Muhammed'i övmek için yazılan şiirlerdir. Genellikle kaside biçiminde yazılır.

MERSİYE:

Bir kişinin ölümü üzerine söylenen şiirlerdir. Terkib-i bent biçiminde yazılır.

HİCVİYE:

Yergi amacıyla yazılan şiirlerdir.

METHİYE:

Bir kimseyi övmek amacıyla yazılır. Kaside biçimindedir.

FAHRİYE:

Şairin kendini övdüğü şiirlerdir.

NOT: Bir şairin şiirine başka bir şair tarafından aynı ölçü ve uyakta yazılan benzerine NAZİRE denir. Nazire alaycı bir şekilde kaleme alınmışsa TEHZİL denir.

DİVAN EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ

• BEYİTLERLE KURULAN NAZIM BİÇİMLERİ:

  Gazel:

  
  
  En az 5, en çok 15 beyitten oluşur.
  aa/ba/ca/da... şeklinde kafiyelenir.
  İLK beyti MATLA,
  SON beyti MAKTA
  EN GÜZEL beyti BEYTÜL GAZEL
  Ya her beyitte farklı bir tema işlenir yahut bütün beyitlerde aynı tema işlenir.
  Aynı tema işlenen beyitlere YEK AHENK/YEK AVAZ denir.
  "Aşk-şarap şiiri" diye tarif edilir.
  En önemli temsilcileri NEDİM-NABİ-BAKİ'dir.
  
  

   Kaside:

  Genellikle devlet ve din adamlarını övmek için yazılır
  En az 33, en çok 99 beyitten oluşur
  İLK beyti MATLA,
  SON beyti MAKTA
   aa/ba/ca/da... şeklinde kafiyelenir
  Altı bölümden oluşur:
  
  1) Nesip/Teşbib Bölümü:
                       Giriş bölümüdür, tasvirler yapılır.
  
  2) Girizgah Bölümü:
             Nesipten methiyeye geçiş bölümüdür.
  3) Methiye Bölümü:
            Kasidenin sunulduğu kişinin övüldüğü bölümdür.
  4) Tegazzül Bölümü:
           Methiyeden sonra şairin bir gazel söylemesidir, her kasidede bulunmayabilir.
  5) Fahriye Bölümü:
          Şairin kendini övdüğü bölümdür.
  6) Dua Bölümü:
           Bu beyitlerde Allah'tan devrin büyüğüne ikbal ve saadet vermesi, onu uzun ömürlü ve muzaffer kılması istenir.

  Mesnevi:

  İran edebiyatından alınmıştır
  Divan edebiyatının romanı sayılabilir
  aa/bb/cc/dd..şeklinde kafiyelenir
  Beyitler arası anlam bütünlüğü bulunur
  Her beyitte anlam tamamlanmalıdır
  Şairlerin yazdıkları beş mesnevisini topladıkları kitaba HAMSE denir.
  Önemli mesneviler:
              Leyla vü Mecnun - Fuzuli
  
    Hüsrev ü Şirin - Şeyhi
    Mesnevi - Mevlana
    Mevlid - Süleyman Çelebi
    Risaletun Nushiye - Yunus Emre

• Müstezat:

  Gazelin özel bir biçimidir
  Gazel mısralarına eklenen ziyâdelerle yapılır
  Aruzun mef u lü/me fa i lü/me fa i lü/fa i lün kalıbıyla yazılır
  Ziyade mısralarsa mef u lü/fa i lün'e göre yazılır
  Kısa mısra, uzun mısranın anlamını tamamlar.
  
  

  BENTLERLE KULLANILAN NAZIM BİÇİMLERİ

  Rubai:

  aaxa şeklinde kafiyelenir
  Dörtlük sayısı tektir
  Felsefi konular işlenir (Kader, ölüm, ahiret, dünya vs.)
  Divan edebiyatı nazım biçimleri içerisinde canlılığını yitirmeden günümüze gelmiştir.
  En ünlü rubaiciler:  Ömer Hayyam, Mevlana, Nabi, Nedim, Yahya Kemal Beyatlı
  
  

  Tuyuğ:

  aaxa şeklinde kafiyelenir
  Divan edebiyatına Türkler kazandırmıştır.
  Fa i la tün/fa i la tün/fa i lün kalıbıyla yazılır
  Dörtlük sayısı tektir
  Konu sayısı sınırsızdır fakat genellikle aşk, özlem, şarap üzerine yazılır
  Ünlü tuyuğ şairleri: Ali Şir Nevai, Seyyid Nesimi, Kadı Burhaneddin, Babür Şah, Sultan İskender, Sadi Şirazi.
  
  

  Murabba:

  En az 3, en çok 7 dörtlükten oluşur.
  Her konuda yazılır
  aaaa/bbba/ccca... şeklinde kafiyelenir
  Halk edebiyatının etkisiyle gelişmiştir
  
  

  Şarkı:

  aaaa/bbba/ccca... şeklinde kafiyelenir
  Bestelenmek üzere yazılır
  Konu genellikle aşk, sevgili, içki ve eğlencedir
  En fazla 3-4 dörtlükten oluşur
  Dil sadedir, konuşma diline biraz daha yakındır.
  

  Terbi:

  Bir gazelin beyitlerinin üzerine başka bir şair tarafından aynı ölçü ve uyakta ikişer dize eklenerek yazılan murabbadır.
  aaaa/bbba/ccca... şeklinde kafiyelenir.
  
  

EDEBİ AKIMLAR (Sürrealizm)

Sürrealizm:

Dadaizmin akla ve alışımışa karşı ayaklanma görüşünden hareket ederek, bilinçaltının karanlık ve karmaşık dünyasını, sanata aktarma amacı güden bir akımdır. Kurucusu Andre Breton'dır.

Özellikleri:

1. Anlatımda mecazlı ve sanatlı söyleyiş hakimdir.
2. Düşünce ve duyguların aklın denetimine girmesin karşı çıkmıştır.
3. Sürrealist şiirin yapısı, biribiriyle ilgili veya ilgisiz düşünce ve hayallerin otomatik zihin çarpışması, çağrışımlar ya da tesadüflerle biraraya gelmesinden oluşmuştur.
4. Bilinçaltının sanata uygulanmasında Sigmun Freud'un görüşlerinden yararlanılmıştır.

Temsilcileri:

Andre Breton, Aragon, Eluard, Soupalt.

Türk Temsilcileri:

Cemal Süreya, Oktay Rıfat, Edip Cansever, Ece Ayhan.

KLASİZM SANATÇI VE ESERLERİ

Boileau: L'art Poetique
La Fontaine: Fabllar
Moliere: Cimri, Kibarlık Budalası, Zoraki Nikah, Gülünç Kibarlar, Kocalar Mektebi, Kadınlar Mektebi, Tartuffe, Zoraki Tabip, Bilgiç Kadınlar, Hastalık Hastası, Scan'in Dolapları, Don Juan, Adamcıl, George Dondin
Corneille: Horace, Le Cid
Racine: Phedre, Andromaque, Bajazet, İphigemie
La Bruyere: Karakterler
Madame De La Fayatte: Prenses de Cleves
Pascal: Düşünceler, Taşra Mektupları

EDEBİ AKIMLAR(Naturalizm-Sembolizm)

NATURALİZM

Yalnız gözlemlerden değil bilimsel deneylerden yararlanma amacı güden edebiyat akımıdır.

Özellikleri

1. Hayatın çirkin,iğrenç sahneleri de tasvir edilmiştir.
2. Edebiyata "deney" kavramı getirilmiştir.
3. Kahramanlar çevrelerinin diliyle konuşturulmuştur.
4. İnsanın ruh halini ve mizacını anlatabilmek için onun soyunu ve yetiştiği çevreyi incelemek gerektiği ileri sürülmüştür.
5. Bu edebi akımda bilhassa deneysel roman ve öykü çok gelişmiştir.

Temsilcileri

Emile Zola, Maupassant, Alphonse Daudet, Henri Becque.

Türk Temsilcileri

Nabizade Nazım, Ahmet Rasim, Hüseyin Rahmi Gürpınar.

SEMBOLİZM

19. yy'ın son yarısında parnasizme tepki olarak doğmuştur.

Özellikleri

1. Şiir, gerçeğin bizde bıraktığı izlenimleri anlatmalıdır.
2. "Her şeyden önce musiki" düşüncesiyle şiirde ahenge önem verilmiştir.
3. Şiir anlam kapalılığı yeğlenmiştir.
4. Mecazlara başvurulmuştur.
5. Hayal, melankoli, lirizm ön plandadır.
6. Ağır bir dil kullanılır.

Temsilcileri

Paul Verlaine, Charles Baudelaire, Stephane Mallarme, Edgar Allan Poe, Arthur Rimbaud, Paul Valery.

Türk Temsilcileri

Cenap Şahabettin, Ahmet Haşim, Ahmet Muhip Dıranas.

EDEBİ AKIMLAR (Realizm-Parnasizm)

REALİZM

19. yy'ın ikinci yarısında romantizme tepki olarak doğmuştur.

Özellikleri

1. İncelemeye ve gözleme önem verilmiştir.
2. Günlük hayatta rastlanabilecek olay ve kişiler konu olmuştur.
3. Yazarlar eserlerinde kendi kişiliklerini gizlemişlerdir.
4. Yalın bir dil, süssüz bir anlatım kullanılmıştır.
5. Doğa ve çevre betimlemelerinde amaç kahramanın iç dünyasını vermek veya olay akışını hızlandırmaktır.

Temsilcileri

Balzac, Tolstoy, Gogol, Dickens, Flaubert, Stendhal, Çehov, Dostoyevski, Gorki, Twain, Jack London, John Steinbeck.

Türk Temsilcileri

Nabizade Nazım, Samipaşazade Sezai, Mehmet Rauf, Recaizade Mahmut Ekrem, Yakup Kadri, Reşat Nuri Güntekin

PARNASİZM

Fransa'da 19. yy'da romantizme tepki olarak doğdu. Realist metotlarla yazılan ve "şiirsel doğalcılık" adı verilen ürünler ortaya koymuşlardır.

Özellikleri

1. Sanat için sanat ilkesini benimsediler.
2. Biçim kusursuzluğuyla güzelliğe ulaşılabileceğine inanmışlardır.
3. Şiirde şairin kişiliği  gizlenmiş, şiir nesnel bir özellik kazanmıştır.
4. Şiirde felsefi düşüncelere, bilim ve fenle ilgili görüşlere, doğa tasvirlerine yer verilmiştir.

Temsilcileri

Theophile, Gautier, François Coppee, Joze Maria de  Heredia, La Comte de Lisle, Banville , Sully Prodhamme.

Türk Temsilcileri

Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin.

EDEBİ AKIMLAR (Klasizm-Romantizm)

KLASİZM

17. yy'ın ortalarında Fransa'da ortaya çıkmıştır. İlkelerini Boileau belirlemiştir.

Özellikleri

1. Eski Yunan ve Latin edebiyatı eserleri örnek alınmıştır.
2. Ahlaki açıdan örnek olma amaçlanır.
3. Akıl ve sağduyu temel alınmıştır.
4. Konunun işleniş tarzına önem verilir.
5. Dil ulusal, üslup sade ve yalın olmalıdır.
6. Kahramanlar; seçkinler, olgun insanlar, tanrılar, tanrıçalar, yarıtanrılardır.
7. İnsan ruhuna önem verilir. Kişilerin ruh hallerinin gerçeğe uygun olmasına özen gösterilir.
8. Sanatçı, yapıtında kendini gizler.
9. Tragedyalarda üç birlik kuralı (bir eserin zaman,olay,mekan birliği) uygulanır.
10. Karakter değil tip önemlidir.

Temsilcileri

Boileau , La Bruyere , Racine , Corneille , Moliere , Bossuet , La Fontaine , Madam de la Fayette.

Türk Temsilcileri

Şinasi , Ali Bey , Ahmet Vefik Paşa.

ROMANTİZM

19. yy'da klasizme tepki olarak doğmuştur. La Martine'in "Meditation" adlı şiir dergisinde ve Victor Hugo'nun "Cromwel Önsözü"nde bu akımın ilkeleri belirtilmiştir. Hugo'nun "Hernani" adlı dramıyla klasizme karşı büyük bir başarı sağlanmıştır.

Özellikleri

1. Duygu, coşku ve hayal önemlidir.
2. Anlatım süslü ve şairanedir.
3. Doğa betimlemelerine bolca yer verilmiştir.
4. Karşıtlıklardan yararlanılmıştır.
5. Tip değil, karakter öne çıkarılmıştır.
6. Konular tarihten ve günlük olaylardan alınmıştır.
7. Kahramanlar sıradan insanlardan ve tarihten seçilmiştir. Çarpıcı kişilikler işlenmiştir.
8. Din duygusu önemli bir yer tutar.

Hazırlayıcıları

Shakespheare, J.J. Rousseau, Montesquieu, Voltaire.

Diğer Temsilcileri

Victor Hugo, Goethe, La Martine, Schiller, Byron, Shelley, Keats, Daniel Defoe, Alfred de Musset, Puşkin.

Türk Temsilcileri

Ahmet Mithat, Namık Kemal, Abdülhak Hamit Tarhan, Şemsettin Sami